KHH door de jaren heen
Er zijn twee harmonieën in Heerlen-Zuid en één daarvan is de Koninklijke Harmonie Heerlen. De naam ‘Koninklijke Harmonie Heerlen’ bestaat pas sinds 2008, maar de basis van deze vereniging werd in 1833 gelegd en daarmee is de ‘Küëninklikke va Heële’ de oudste vereniging van Heerlen, en van Parkstad. De harmonie is namelijk ontstaan door verschillende fusies van muziekkorpsen uit Heerlen. De geschiedenis van de harmonie beweegt mee met de geschiedenis van Heerlen. We zien de vereniging uitgroeien van een dorpsharmonie naar een stadsharmonie.
Harmonie St. Caecilia
In 1833 was Heerlen een dorp van ongeveer 4000 inwoners en een aantal heren van de lokale elite vond dat het tijd werd dat het dorp een muziekvereniging zou krijgen. Zo werd Harmonie St. Caecilia opgericht die meteen een brede maatschappelijke functie kreeg: van verschillende katholieke festiviteiten tot deelname aan concoursen; van feestelijke begroetingen van diverse vorsten tot het opluisteren van jubilea. Harmonie St. Caecilia kreeg een stevige basis in het dorp Heerlen en werd daarmee hoeder van het plaatselijke culturele leven.
De oprichters van Harmonie St. Caecilia waren de heren: J. Arets, H. Cloot, J. de Hesselle, V. Roosen, HJ. Ross, Mgr. J. Savelberg, M. Savelberg, P.J. Savelberg, H. Vijgen, J. Vijgen, M. Wetzels
Heerlen was in die tijd geen rijk dorp. Het gebied dat wij nu de Oostelijke Mijnstreek noemen, lag toentertijd aan de periferie van het Koninkrijk der Nederlanden en was behoorlijk arm. De oprichters van Harmonie St. Caecilia besloten de aanschaf van de muziekinstrumenten zelf te bekostigen en kochten deze maar liefst in Parijs. De eerste voorzitter van de vereniging werd de heer Victor Roosen. Belangrijke dirigenten die in de 19e eeuw op de bok van Harmonie St. Caecilia hebben gestaan, waren Wil Palmers en Mathieu Kessels.
Vanaf de tweede helft van de 19e eeuw kwam de industrialisatie in Nederland op gang en de belangrijkste grondstof van de machines in de fabrieken was steenkool. Daarvan lagen dikke lagen in de grond in en rondom Heerlen. In die periode groeide Heerlen in een zeer korte tijd uit van een klein dorp tot een middelgrote stad door de grote toestroom van arbeiders die als mijnwerker in de mijn gingen werken. Dat zorgde ervoor dat Harmonie St. Caecilia in ledenaantal groeide, en dat ze een grotere plaats ging innemen in de Heerlense gemeenschap. Het zorgde er mede voor dat in 1925 de eerste schouwburg van de steenkoolstad geopend werd. De harmonie zelf kreeg in het nieuwe hotel aan de Stationstraat een heuse concertzaal en kreeg daarmee een vaste standplaats. Hier werkte de beroemde Heerlense violist Charles Hennen aan mee.
Het belang van Harmonie St. Caecilia voor Heerlen werd duidelijk toen bij Koninklijk Besluit het predicaat ‘Koninklijk’ verleend werd, ter ere van het 75-jarig bestaan. De vereniging ging vanaf dat moment door het leven als Koninklijke Harmonie St. Caecilia. Bij het 100-jarig bestaan kreeg het korps van de gemeente Heerlen de Gouden Legpenning. In de eerste eeuw van het bestaan van Harmonie St. Caecilia was de vereniging uitgegroeid van een kleine dorpsharmonie naar een vereniging die een belangrijke rol speelde in het culturele leven van de opkomende stad Heerlen.
Ook na de Tweede Wereldoorlog was Heerlen een belangrijke stad doordat steenkool belangrijk bleef voor de industrie. In de jaren ’50 was immers de wederopbouw in volle gang en mijnstad Heerlen was zich ten volle bewust van haar belangrijke functie hierin. Dat gold ook voor het culturele leven in Heerlen. Koninklijke Harmonie St. Caecilia beleefde in die jaren haar hoogtijdagen. Ze nam deel aan het eerste Wereld Muziek Concours (WMC) in Kerkrade en won in de superieure afdeling met 336 punten de Eerste Prijs met lof der jury. Het orkest stond op dat moment onder leiding van Leon Biessen. Ook op andere concoursen was de vereniging erg succesvol. Uiteraard bleef ze ook een belangrijke rol spelen bij kerkelijke festiviteiten, gaf concerten en luisterde jubilea op. De harmonie stond in het hart van de Heerlense gemeenschap. In diezelfde jaren was de heer P. Schunck beschermheer van de Koninklijke Harmonie St. Caecilia en schonk hij de verenging een nieuw vaandel.
Protestants-Christelijke Harmonie Juliana
Aangezien Heerlen aan het eind van de 19e eeuw en begin van de 20e qua inwoneraantal begon te groeien door de toeloop van arbeiders die in de mijnen kwamen werken, moesten er ook woningen voor deze mijnwerkers gebouwd worden. Op initiatief van de protestantse organisatie Voorzorg werd rondom kasteel Meezenbroek een nieuwe mijnwerkerskolonie gebouwd. En in datzelfde jaar werd ook de Protestants-Christelijke Harmonie Juliana opgericht, uiteraard vernoemd naar de dochter van de toen heersende vorstin, Koningin Wilhelmina.
De Protestants-Christelijke Harmonie Juliana had als belangrijkste taak om de binding binnen de Protestantse minderheid in Heerlen te dienen. Ze zorgde voor lering en vermaak van de protestantse kerkgenootschappen, maar was ook op andere gebieden erg actief. Ze organiseerde weidefeesten, concerten en concertreizen. Ook luisterde ze allerlei katholieke feesten op, zoals communies en processies. Dit is erg bijzonder aangezien dit de periode van de Verzuiling is in Nederland. De vier zuilen – Protestants-Christelijk, Katholiek, Socialistisch en Liberaal – gingen in die tijd onderling niet met elkaar om.
In de hoogtijdagen van de vereniging, vlak na de Tweede Wereldoorlog, was de Protestants-Christelijke Harmonie Juliana een grote vereniging met een eigen drumband. De bekendste dirigenten uit die tijd waren vader en zoon Sjo en Jeu Weijers waarmee de vereniging mooie concerten uitgevoerd heeft. Het is bijzonder om te vermelden dat vanaf 1955 vrouwelijke leden ook mochten meespelen in het korps. Hiermee was het de eerste muziekvereniging in Heerlen die emancipatorisch mannen en vrouwen gelijkstelde.
Koninklijk Harmonie Orkest Heerlen
Op 17 december 1965 werd in de stadsschouwburg in Heerlen door minister van Economische Zaken Joop den Uyl een toespraak gehouden dat het lot van de Oostelijke Mijnstreek bezegelde. Hij kondigde aan dat, gefaseerd over tien jaar, de mijnen gesloten zouden gaan worden. Dit had als gevolg dat veel banen verloren gingen en veel arbeiders en jongeren hun heil elders in het land gingen zoeken. Voor verenigingen als Koninklijke Harmonie St. Caecilia en Protestants-Christelijke Harmonie Juliana was de mijnsluiting ook een grote klap, want het aantal leden nam in korte tijd drastisch af. Er werd zelfs overwogen om de Koninklijke Harmonie St. Caecilia op te heffen.
Gelukkig vonden de twee verenigingen elkaar en besloten over te gaan tot een fusie: het Koninklijk Harmonie Orkest Heerlen was geboren met Jeu Weijers als dirigent. In sneltreinvaart werd gezorgd voor nieuwe uniformen, een nieuw vaandel en een nieuw repertoire. Dit moest immers gepresenteerd worden op het eerste concert van de “Küëninklikke”.
De fusie verliep niet erg voorspoedig. Het was moeilijk om een goede verenigingsgemeenschap te creëren. Grote cultuurverschillen, bestuursmutaties, onderlinge rivaliteit en de ontslagneming van Jeu Weijers zorgde voor een donkere periode bij het Koninklijk Harmonie Orkest Heerlen. In de jaren ’80 keerde de stabiliteit terug en onder leiding van Thijs Zenden werd met succes op concours gegaan, een grote concertreis georganiseerd en mooie concerten gegeven. Ook Zendens opvolger, Hub Nickel, ging uitdagingen niet uit de weg: galaconcerten, een concours, openluchtfestivals en deelname aan de grootse theaterproductie ‘Lange Lies, Lange Jan’ in het patronaat aan de Sittarderweg.
Door de jaren heen is het Koninklijk Harmonie Orkest Heerlen vaak verhuisd: van het Pancratiushoes naar de kantine van de HTS om vervolgens naar de andere kant van het Bekkerveld te verhuizen om in de gymzaal van de PABO te gaan repeteren. Daarna is de vereniging gaan repeteren in A Gene Bek om vervolgens weer te verhuizen naar de Catharinaschool voor speciaal onderwijs aan de Oude Lindestraat. Het gebrek aan een vaste repetitieruimte waar de vereniging kon wortelen, zorgde er mede voor dat het moeilijk was een identiteit te ontwikkelen waar ook de Heerlenaar zich in kon herkennen. Aan het begin van de 21e eeuw nam, mede hierdoor, het ledenaantal af waardoor men weer moest gaan nadenken over een fusie.
Harmonie St. Joseph Heerlerbaan
Het enthousiasme in de wijk Heerlerbaan was groot toen in 1918 besloten werd om een fanfare op te richten. Ze werd vernoemd naar de gelijknamige parochie in de wijk. De initiatiefnemers vonden het belangrijk dat er een muziekgezelschap zou komen om de erediensten mee op te luisteren en dit werd breed gesteund door de bevolking van de jonge wijk. In de jaren ’30 werd besloten om de vereniging te veranderen in een harmonie, maar de naam “St. Joseph” bleef hetzelfde.
De oprichters van Fanfare St. Joseph Heerlerbaan waren de heren: H. Heussen, P. Hundscheid, J. Packbier, Kapelaan Russel. A. Schlijpen, W. Schmets
In de beginjaren waren het voornamelijk processies, communies en weidefeesten waar de vereniging acte de présence gaf. Later, na de Tweede Wereldoorlog, ging men ook zelf concerten organiseren en wilde men op een zo hoog mogelijk niveau muziek maken. Daarvoor werden gerenommeerde dirigenten als P. Arets, J. van Alphen en L. Vliex ingehuurd. Dat resulteerde erin dat in 1960 voor het eerst mee werd gedaan aan het bondsconcours van de Limburgse Bond voor Muziekgezelschappen (LBM). Deze deelname verliep niet succesvol, maar de vereniging liet het er niet bij zitten. Een paar jaar later deed ze weer mee: een promotie van de 2e naar de 1e afdeling met lof der jury. Vanaf dat moment ging het alleen maar beter, want bij elk bondsconcours wist ze prijzen en promotie op promotie te verdienen. De grootste beloning voor het harde werken van de muzikanten van Harmonie St. Joseph Heerlerbaan werd uitbetaald in 1970: landskampioen met 315 punten!
In de jaren ’60 groeide ook het ledenaantal, werd de hele vereniging in een nieuw uniform gestoken en het hele instrumentarium vervangen. Het was duidelijk dat de wijk pal achter haar vereniging stond, want in diezelfde jaren werd ook een Vriendenstichting en een Damescomité opgericht. Beide stichtingen hadden als doel om op allerlei wijzen geld in te zamelen voor de vereniging, zodat er geïnvesteerd kon worden in het instrumentarium en in de uniformen. Het heeft lang geduurd voordat de harmonie een vaste thuisbasis kreeg om te repeteren. Van boerenschuren tot verschillende cafés, en van het Patronaat tot de Caumerbron. De laatste locatie werd uiteindelijk de vaste plek van Harmonie St. Joseph Heerlerbaan.
In de jaren ’80 en ’90 werden de succesvolle tijden voortgezet. Op het bondsconcours werd de hoogst haalbare afdeling behaald, superieur, onder leiding van een aantal dirigenten als Dominique Schreurs, Harry Schaeps en Guido Swelsen. Laatstgenoemde ging ook met de harmonie het theater in om daar avondvullende concerten te geven. Daarna werd het stokje overgenomen door Ron Daelemans en hij zette een andere koers in. Naast concoursen, processies en kleinere concerten, nam hij het initiatief om grote projecten met bekende artiesten te organiseren. Een samenwerkingsverband met de Kolpingskapelle Hambach uit Neustadt an der Weinstrasse leidde tot diverse concertreizen.
In 2005 zochten Harmonie St. Joseph Heerlerbaan en het Koninklijk Harmonie Orkest Heerlen elkaar op om samen een aantal activiteiten te organiseren, waaronder een Galaconcert dat uitgevoerd werd in de Royal, de toenmalige bioscoop.
Koninklijke Harmonie Heerlen
De samenwerking tussen de vereniging uit Heerlen-Centrum en die van Heerlerbaan uit 2005 leidde tot een uitwisseling van muzikanten. Over en weer werd er geholpen bij concerten en langzaam maar zeker werden de banden aangehaald. Uiteindelijk gingen beide verenigingen ook met elkaar in gesprek om te fuseren en een nieuwe sterke vereniging in Heerlen-Zuid te vormen. Om erachter te komen of dit zou kunnen leiden tot een gelukkig huwelijk gingen de verenigingen samen repeteren en namen ze samen concerten en andere activiteiten voor hun rekening. De muzikanten konden goed met elkaar door een deur en dat zorgde aan beide kanten voor veel vertrouwen in een succesvolle fusie.
De daadwerkelijke fusie kwam tot stand in 2008. Er was niet voor niets gekozen voor dit jaar, want voor beide verenigingen was dit een jubileumjaar. Het Koninklijk Harmonie Orkest Heerlen bestond 175 jaar en Harmonie St. Joseph Heerlerbaan 90 jaar. Beide jubilea werden groots gevierd! Recepties, een galaconcert, een concertreis naar Spanje en de kick-off van het meerjarige project Young Brass zorgden voor een heel feestelijk jaar. En als klap op de vuurpijl gaven de muzikanten van beide verenigingen hun goedkeuring voor de fusie. Op 31 december 2008 werd in Heerlen een nieuwe muziekvereniging geboren: Koninklijke Harmonie Heerlen.
De ambities van de ‘Küëninklikke va Heële’ werden meteen hoog gelegd. Ze presenteerde zich als een jonge, brede en vernieuwende vereniging waar elke muzikant aan zijn trekken kon komen. Jong of wat ouder, een ervaren muzikant of juist beginnend. Iedereen was welkom bij één van de orkesten van de verening. Het Groot orkest ging zich richten op concerten en projecten waar de prestatie heel belangrijk werd; het Recreatie orkest had juist als doel om recreatief en relaxed te musiceren. Het Jeugdorkest was juist bedoeld om de beginnende muzikant kennis te laten maken met samen muziek maken. Elk orkest had zijn eigen dirigent en leden werden nauw betrokken bij de ontwikkeling van de orkesten.
Een ander belangrijk speerpunt van de vereniging was het zoeken naar samenwerkingsmogelijkheden met andere culturele partners om zo een netwerk in Heerlen op te bouwen waarbij de Koninklijke Harmonie Heerlen nauw betrokken raakte. Uiteraard werd de maatschappelijke functie van de Heerlense blaasmuziek niet vergeten: op straat, in de kerk, in de verzorgingstehuizen en in de wijk was de harmonie nog steeds zichtbaar.
Vandaag de dag zet de vereniging de ingeslagen weg van de fusie nog steeds door. Opleiding is nog steeds één van de belangrijkste speerpunten van de Koninklijke Harmonie Heerlen. Het project Young Brass , gestart in 2008, heeft nu met de meeste basisscholen in Heerlen-Zuid een samenwerkingsverband waardoor al veel kinderen in aanraking zijn gekomen met de wereld van de blaasmuziek. Het Recreatie Orkest telt inmiddels bijna 30 muzikanten die met veel plezier wekelijks repeteren en concerten geven in verzorgingstehuizen, communies opluisteren of meedoen aan kleine blaasmuziekfestivals. Gezellig recreatief muziek maken staat nog steeds hoog in het vaandel. En bij het Groot Orkest repeteren de muzikanten voor de concerten en projecten waarvoor ze op het puntje van hun stoel moeten zitten. Deze concerten worden gegeven op bijzondere locaties, zoals het Parkstad Limburg Theater, het cultuurhuis of een groot podium op een plein.
Een heel bijzonder project van de harmonie is FEEL: een meerdaags festival waarin tijdens elke editie een ander muziekinstrument centraal gesteld wordt. Tijdens deze dagen worden workshops, een Jazzcafé en concerten georganiseerd, voor zowel de amateurs als de professionals. Vele Heerlense partners, zoals Parkstad Limburg Theaters, Schunck* en Café Pelt hebben hieraan meegewerkt. FEEL was elke keer een groot succes!
De Koninklijke Harmonie Heerlen zoekt ook vaak de samenwerking met andere culturele verenigingen in Heerlen. In het kader van Heerlerbaan100 (2018) hebben vele verenigingen, waaronder uiteraard de harmonie, meerdere voorstellingen gegeven. Een streetparade door de wijk Heerlerbaan was één van de hoogtepunten, net als de uitvoering van ‘Jesus Christ Superstar’ met het Groot orkest en diverse Heerlerbaanse koren. Een ander hoogtepunt van dat jaar was het feestweekend dat gehouden werd op het schoolplein achter de Caumerbron. Het Groot orkest gaf op zaterdagavond een geweldig concert samen met Wendy Kokkelkoren en op zondag werd er een HaFa-dag gehouden waar het Recreatie orkest acte de présence gaf.
De Koninklijke Harmonie Heerlen staat al sinds 1833 in de Heerlense gemeenschap en blijft deze traditie voortzetten.